Uciążliwości zapachowe nieodzownie wiążą się z działalnością w zakresie gospodarowania odpadami. Są powodem częstych skarg mieszkańców lub okolicznych przedsiębiorców z innych branż. Dotyczy to w szczególności zakładów nie w pełni zhermetyzowanych. Po kontroli działalności organy WIOŚ albo Policji często wystawiają mandat karny w wysokości 500 zł – za odory. Jego nieprzyjęcie skutkuje skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego.

Uciążliwości zapachowe – przyjmować mandat czy nie przyjmować?

Decyzja należy oczywiście do właściciela firmy. Jeśli sytuacja jest jednorazowa – czasem warto przyjąć mandat i mieć problem z głowy. Co jednak w sytuacji, kiedy kontrole są bardzo częste, a mandaty się powtarzają?

Czy jest jakakolwiek szansa na wygranie sprawy w sądzie karnym i uniknięcie kary za odory?

W mojej ocenie: TAK. A zaznaczyć należy, że sprawy karne o odory nie należą do rzadkości.

Uciążliwości zapachowe a odpowiedzialność administracyjna

W tym artykule omówię kwestię odpowiedzialności za uciążliwości zapachowe z punktu widzenia wykroczenia, o jakim mowa w art. 171 ustawy o odpadach.

Kwestię odpowiedzialności administracyjnej z tego tytułu omówiłam szeroko w artykule opublikowanym na łamach portalu Sozosfera, do lektury którego serdecznie zapraszam – przeczytaj o odpowiedzialności administracyjnej za odory . Znajdą tam Państwo odpowiedź na pytanie, czy sam uciążliwy zapach może być przyczyną, np. odmowy wydania decyzji, cofnięcia zezwolenia lub administracyjnej kary pieniężnej.  

Co „mówią” przepisy?

Zgodnie z art. 171 ustawy o odpadach „kto prowadzi gospodarkę odpadami niezgodnie z nakazem określonym w art. 16 podlega karze aresztu albo grzywny.” Z kolei według art. 16 ustawy o odpadach „gospodarkę odpadami należy prowadzić w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, w szczególności gospodarka odpadami nie może:

1) powodować zagrożenia dla wody, powietrza, gleby, roślin lub zwierząt;

2) powodować uciążliwości przez hałas lub zapach;

3) wywoływać niekorzystnych skutków dla terenów wiejskich lub miejsc o szczególnym znaczeniu, w tym kulturowym i przyrodniczym.”

Zapach jest kwestią subiektywną

Pojawia się zasadnicza wątpliwość, czy kwestia subiektywna, jaką są uciążliwości zapachowe, może być sankcjonowana wyłącznie na podstawie art. 171 w związku z art. 16 pkt 2 ustawy o odpadach. Art. 171 literalnie odnosi się do art. 16 pkt 2 ustawy o odpadach, gdzie jest mowa o uciążliwości zapachowej, jednak uciążliwość ta jest niemierzalna w sposób obiektywny, każdy odczuwa ją w inny sposób, nie ma żadnych powszechnie obowiązujących norm, które odnoszą się do zapachów i które określałyby nieprzekraczalne poziomy zapachów, sposób ich mierzenia, itp.

Art. 16 ustawy o odpadach jako „zasada ogólna”

Art. 16 ustawy o odpadach został przez ustawodawcę usytuowany w części ustawy zatytułowanej „Zasady ogólne gospodarki odpadami” i powinien być traktowany jako tzw. ogólna zasada prawa. Jest to zasada niestwarzająca bezpośrednio żadnych obowiązków dla posiadaczy odpadów ani też niedająca podstawy do roszczeń z tytułu jej naruszenia.

Przepis ten jest (a w każdym razie powinien być) jedynie wytyczną dotyczącą sposobu interpretacji i stosowania przepisów szczegółowych regulujących prowadzenie gospodarki odpadami, adresowaną zarówno do organów administracji publicznej ustalających szczegółowe obowiązki w tym względzie, jak i do podmiotów prowadzących gospodarkę odpadami.

Dlatego w mojej ocenie naruszenie art. 16 ustawy o odpadach nie powinno być bezpośrednio sankcjonowane przepisami karnymi, natomiast sama zasada powinna służyć ocenie prawidłowości konkretnych działań, których naruszenie byłoby sankcjonowane odpowiednimi przepisami szczegółowymi.

Uciążliwości zapachowe jako źródło odpowiedzialności administracyjnej

Odpowiedzialność prowadzącego gospodarkę odpadami powinna być więc w pierwszym rzędzie egzekwowana w oparciu o przepisy przewidujące odpowiedzialność administracyjną za naruszenia konkretnych obowiązków związanych z prawidłowym prowadzeniem tej gospodarki, zaś art. 171 powinien pełnić funkcję uzupełniającą w odniesieniu do czynów wypełniających wskazane w nim znamiona, niesankcjonowanych przepisami szczegółowymi.

Poza tym dla egzekwowania odpowiedzialności karnej konieczne jest wykazanie bezprawności działania sprawcy. Z kolei norma z art. 16 ustawy o odpadach ma charakter „zasady ogólnej”, która powinna być dookreślona przepisami szczegółowymi i w zdecydowanej większości przypadków także normami zawartymi w aktach indywidualnych (w decyzjach administracyjnych).

art. 171 ustawy o odpadach

Według mnie samo „naruszenie” art. 16 pkt 2 ustawy o odpadach jest niewystarczające dla skonstruowania odpowiedzialności na zasadzie art. 171 ustawy o odpadach. Oskarżyciel powinien wykazać, że osoba obwiniona naruszyła jeszcze inne przepisy szczegółowe dotyczące uciążliwości odorowych albo postanowienia zezwoleń/pozwoleń, jeśli odnoszą się do tej problematyki.

Wykazanie powyższego może być bardzo trudne, bo w zasadzie nie ma żadnych przepisów prawnych mających za przedmiot uciążliwości zapachowe. Także decyzje administracyjne rzadko odnoszą się do tych kwestii. Raczej zwraca się w nich uwagę na konkretne rozwiązania, które mają ograniczyć uciążliwości zapachowe, takie jak zamykane kontenery, szczelność procesów, środki antyzapachowe – naruszenie tych postanowień nie kwalifikuje się jako odpowiedzialność za wykroczenie, a raczej jako odpowiedzialność administracyjna, o czym pisałam tutaj.  

Należy wykazać skutek, jaki wywołują uciążliwości zapachowe

Z drugiej strony należy zwrócić uwagę na jeszcze inną kwestię. Artykuł 171 ustawy o odpadach sankcjonuje prowadzenie gospodarki odpadami niezgodnie z art. 16, który statuuje zakaz powodowania określonych w tym przepisie skutków dla ludzi (życia i zdrowia) bądź środowiska.

Wobec tego podstawowym warunkiem zaistnienia odpowiedzialności karnej na podstawie tego przepisu jest wykazanie, że działalność prowadzona przez dany podmiot wywołuje skutki, których według przepisu art. 16 wywoływać nie powinna.

Innymi słowy, że istnieje związek przyczynowy pomiędzy działalnością wywołującą uciążliwości zapachowe a istniejącymi zagrożeniami dla zdrowia lub środowiska (istnienie tych zagrożeń czy uciążliwości musi być wykazane przez oskarżyciela).

Uciążliwości zapachowe – jak się bronić się przed sądem karnym?

Podmiot obwiniony w sprawie sądowej może bronić się brakiem wykazania następujących okoliczności:

1. z jaką działalnością związane są uciążliwości zapachowe – co ma szczególne znaczenie w sytuacji, gdy działalność zlokalizowana jest na terenie przemysłowym, gdzie obok siebie funkcjonują różne trudne przedsięwzięcia;
2. jakie substancje powodują uciążliwości zapachowe,
3. jak daleko sięgają uciążliwe zapachy – w aktach sprawy powinny znajdować się dowody wskazujące na to, że uciążliwości zapachowe wychodzą poza teren zakładu;
4. komu i jak szkodzą – co ma związek z treścią normy art. 16 ustawy o odpadach.

Organy bardzo często z góry zakładają, skąd pochodzą odory, bo na dany podmiot wskazują donosy. Jednak w wielu sprawach dowody są zbyt skąpe, by można było określonemu podmiotowi postawić zarzut prowadzenia działalności w sposób powodujący nadmierne uciążliwości zapachowe.

Masz problem z uciążliwościami zapachowymi? Napisz do mnie, postaram się pomóc.