Pytanie wydaje się być banalne? Czy na pewno?

Stan faktyczny jest następujący. WIOŚ ustalił, że na gruncie doszło do przetwarzania odpadów poza instalacjami bez wymaganego zezwolenia (odpady wbudowano w grunt – tak naprawdę zakopano, a częściowo rozplantowano na powierzchni gruntu). Sprawca zdarzenia nie został ustalony. Znany jest natomiast właściciel terenu. WIOŚ twierdzi, że jako „posiadacz odpadów” to on powinien zostać obciążony administracyjną karą pieniężną za przetwarzanie odpadów bez zezwolenia (do 1 mln zł!).

Posiadacz odpadów odpowie za nielegalne przetwarzanie?  

Pomiędzy pojęciami „posiadacz odpadów” i „podmiot przetwarzający odpady” nie można postawić znaku równości. W naszej sprawie WIOŚ nie był w stanie jednoznacznie wskazać podmiotu odpowiedzialnego za dostarczenie, rozplantowanie i wbudowanie odpadów w powierzchnię działek. W związku z tym WIOŚ sięgnął do definicji „posiadacza odpadów” (art. 3 ust. 1 pkt 19 ustawy o odpadach) i karą z art. 194 ust. 4 ustawy o odpadach obciążył właściciela działki, przy założeniu, że w takim przypadku odpowiedzialność musi ponieść władający powierzchnią gruntu na zasadzie domniemania.

Zgodnie z art. 194 ust. 4 ustawy o odpadach WIOŚ wymierza administracyjną karę pieniężną za „przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia”. Przepis ten nie posługuje się ani nie odsyła do pojęcia „posiadacz odpadów”, jak ma to miejsce przykładowo w art. 26 ustawy odpadach („1. Posiadacz odpadów jest obowiązany do niezwłocznego usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania. 2. W przypadku nieusunięcia odpadów zgodnie z ust. 1, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, w drodze decyzji wydawanej z urzędu, nakazuje posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania, z wyjątkiem gdy obowiązek usunięcia odpadów jest skutkiem wydania decyzji o cofnięciu decyzji związanej z gospodarką odpadami.”).

Przetwarzanie odpadów jako czynność faktyczna

Zauważyć należy, że art. 194 sankcjonuje niezgodne z prawem działanie polegające na przetwarzaniu odpadów, a zatem odnosi się do „czynności faktycznej” jaką jest przetwarzanie odpadów. Przepis ten nie sankcjonuje nielegalnego „posiadania” odpadów.

Pojęcia „posiadacz odpadów” nie można zrównywać (utożsamiać) z pojęciem „podmiot przetwarzający odpady”. Posiadacz odpadów to podmiot, który faktycznie dysponuje lub dysponował odpadami, ale również taki, który faktycznie nigdy nie posiadał odpadów, nie dysponował nimi ani nie miał na nie żadnego wpływu – co dotyczy sytuacji, gdy z uwagi na brak innych podmiotów za posiadacza odpadów na zasadzie domniemania uważa się właściciela nieruchomości/władającego nieruchomością, na której znajdują się odpady.

Pojęcie podmiotu przetwarzającego odpady jest zatem węższe aniżeli pojęcie posiadacza odpadów, tj. przetwarzający odpady jest posiadaczem odpadów, jednak tylko posiadaczem sensu stricto – tym, który faktycznie dysponował lub dysponuje odpadami, ponieważ nie da się przetwarzać odpadów bez fizycznego ich posiadania.

Nakładając karę nie można korzystać z domniemania

Przy wymierzaniu kary za przetwarzanie odpadów bez zezwolenia za niedopuszczalne należy uznać sięgnięcie do definicji „posiadacza odpadów”. Powoduje to nieuprawnione rozszerzenie kręgu podmiotów odpowiadających na podstawie art. 194 ust. 4 ustawy o odpadach, tj. rozszerzenie odpowiedzialności za nielegalne przetwarzanie odpadów także na podmioty, które faktycznie nie miały nic wspólnego z odpadami, np. na właściciela nieruchomości, który faktycznie nie przetwarzał odpadów albo nie zostało mu to udowodnione. 

Art. 194 ust. 4 ustawy o odpadach sankcjonuje rzeczywistą działalność polegającą na przetwarzaniu odpadów. Przepis ten nie odwołuje się do definicji posiadacza odpadów. Przy przetwarzaniu odpadów nie ma domniemania, że jeśli nie ustalono podmiotu faktycznie przetwarzającego, karę ponosi władający nieruchomością jako domniemany posiadacz odpadów.

A zatem WIOŚ chcąc wymierzyć karę musi ustalić podmiot, który faktycznie działał – przetwarzał odpady nielegalnie. Jeśli tego nie zrobi, wymierzenie kary jest niemożliwe. Co najwyżej może dojść do skorzystania z ścieżki, którą przewiduje art. 26 ustawy o odpadach. Postępowanie w tym przedmiocie jest odrębne i ma inny cel, tj. usunięcie odpadów z nieruchomości, a nie nałożenie kary pieniężnej.

Jesteś właścicielem nieruchomości, na której zalegają odpady i nie wiesz co robić? Zajmuję się takimi sprawami i chętnie pomogę.